Bölgesel kalkınmanın sağlanmasında yatırım teşviklerinin önemi ve bir örnek

Abstract

Üretim artışının motor görevini üstlenen yatırım, teoride çeşitli şekillerde sınıflandırılmaktadır. Bütün bunların nihai amacı üretimin sürekli ve artan bir hızla artmasını sağlamaktır. Yatırım, kendisini teşvik eden unsurlarla artar. Yatırım teşviklerinin amacı, ekonomik ve sosyal kalkınmayı sağlamakla birlikte bu kalkınmanın bölgelerarasında eşit şekilde dağılımını gerçekleştirmektir. Günümüzdeki küreselleşme hareketleri yatırım teşviklerinin mahiyetini de değiştirmiştir. Yüksek teknoloji gerektiren yatırımlarla araştırma-geliştirme ve çevre yatırımlarına öncelik verilmesi ve bölgelerarası gelişmişlik farklarının ortadan kaldırılma çalışmaları ön plana geçmiştir. Tüm bunların amacı, elde edilen gelirin adil dağılımı ve bunu sağlarken de rekabeti önleyici hareketlerden kaçınılması ilkesidir. Şu bir gerçek ki ; gelişmekte veya gelişen tüm ülkelerde yatırım teşvikleri sürekli uygulanan bir ekonomik araç olarak karşımıza çıkmaktadır. Ülkemizde 1913'lü yıllara kadar uzanan yatırım teşvikleri 1980 sonrasında büyük bir değişime uğramıştır. 1995 yılından itibaren Gümrük Birliği'ne geçilmesi ile birlikte uyum yasaları ön plana çıkmış ve Türkiye'deki teşvik tedbirleri Avrupa Birliği'ne üye ülkelerin teşvik tedbirleri ile uyumlu hale getirilmesi hedeflenmiştir. Yatırım teşvikleri ; bölgelerarası gelişmişlik farklarının ortadan kaldırılmasını sağlayan en önemli araçlardan bir tanesidir. Farklı oran ve iadeler ile özel sektörün özendirilmesi sağlanmakta ve bu şekilde artan yatırımlar ile bölgenin kalkınması ve işsizliğin ortadan kaldırılması amaçlanmaktadır. 1973'lü yıllara kadar iki sanayi kuruluşuna sahip olan Bilecik, 1973 yılında KÖY kapsamına alınmasıyla birlikte yatırım teşviklerinden önemli ölçüde yararlanmış ve bugün için nüfusu gerileyen bir il konumundan nüfusu artan bir il konumuna ve dolayısıyla göç veren il konumundan göç alan il konumuna gelmiştir. 1995'li yıllarda kişi başına düşen gayri safi milli hasılada ilk yedi il içerisine girmiştir. Bütün bunlar, üretim ve istihdamın artması ile bölgelerarası dengesizlik problemlerinin ortadan kaldırılması açısından yatırım teşviklerinin ne denli önemli olduğunu göstermektedir.