Atatürk dönemi iktisat politikalarnı belirleyen iktisadi düşünce akımları ve tartışmaları

Abstract

Atatürk Dönemi İktisat Politikalarını belirleyen iktisadi düşünce akımları ve tartışmalarının incelendiği çalışmamız 1930-1938 dönemini kapsamaktadır. Ancak Cumhuriyet'in kurulduğu yıllarda uygulanan iktisat politikaları daha önceki dönemlerde uygulanan iktisat politikaları ile süreklilik içinde olduğundan incelemelerimize Cumhuriyet öncesi dönemden başladık. Cumhuriyet öncesi dönemde ekonomik olaylar doktrin biçiminde ele alınmamış, Tanzimat Dönemi, daha sonra I. ve II. Meşrutiyet Dönemlerinde ekonomik olaylar karşısındaki düzenlemeler yarı-sömürge durumunda olan Osmanlı İmparatorluğu'nun dışından, kapitalist ülkeler tarafından gerçekleştirilmiştir. Bundan dolayı I. Dünya Savaşı'na kadar batıda hakim olan liberal iktisat politikaları Osmanlı İmparatorluğu'nda da hakim olmuştur. I. Dünya Savaşı'nın başlaması milli iktisat politikası uygulamaları için gerekli koşulları sağlamış olsa da, ekonomik ve siyasal bakımdan gerileme süreci içinde bulunan ülke, Avrupa devletleri tarafından paylaşılmış, Mustafa Kemal ise bağımsızlık amacıyla harekete geçmişti. Bu noktada temel amaç bağımsızlık olmuş, ekonomik sorunlar ikinci plana düşmüştü. Batılı devletlerle yapılan sıcak savaşın bitmesinden sonra, Mustafa Kemal Batılı ülkeleri ikna edecek liberal iktisat sisteminin Türkiye'de de uygulanabileceğini kanıtlamak amacıyla İzmir İktisat Kongresinin toplanmasına karar vermişti. İzmir İktisat Kongresi kararlarının alındığı 1923 yılından, büyük dünya bunalımının ortaya çıktığı 1929 yılına kadar olan dönem liberal iktisat politikaları uygulamalarına sahne olmuştur. 1929 yılından sonra ise düşünsel planda liberalizme saldırılar başlamıştı. Dolayısıyla yeni siyasal bağımsızlığa sahip olan birçok azgelişmiş ülkede özellikle dış ticaret alanında korumacı politikalar gündeme gelmişti. Buna bağlı olarak Türkiye ekonomisinde de 1929-1932 yılları arasında korumacılık hakim olmuş, 1932 yılından sonra ise devletçi ekonomi politikaları uygulanmaya çalışılmıştır.