Hanehalkı tasarruflarının belirleyicileri ve tasarruf motivasyonu : Eskişehir örneği

Abstract

Gelişmiş ülkelerde ekonomik bir avantaj unsuru olarak değerlendirilen yabancı sermaye akımları ulusal tasarruf açığı ve yapısal kırılganlıkları olan ülkeler için önemli bir ekonomik sorun olma özelliği taşır. “Yabancı tasarruf” olarak da adlandırabileceğimiz yabancı sermaye, tasarruf açığına bağlı olarak kronik cari açık, bütçe açığı ve dış ticaret açığı gibi yapısal sorunlarla karşı karşıya olan ülkelerde kriz dönemlerinde ülkeden geri çekilme eğilimi gösterir. Bu durum ilgili ülkedeki yatırım ve üretim yapısında, döviz kurlarında ve enflasyon üzerinde ciddi baskıların oluşmasına neden olabilir. 2000 sonrası dönemde Türkiye’de ulusal tasarruflar toplam sabit sermaye yatırımlarını karşılayacak düzeyin altında kaldığı için bu dönemde yabancı kaynaklara bağımlı bir büyüme modeli benimsenmiştir. Buna bağlı olarak yıllar içinde cari açık problemi kronik hale gelmiş ve 2015’ten bu yana ekonomi, siyaset ve dış politika alanlarında yaşanan bazı sorunlar ülke verilerinin gittikçe bozulmasına neden olmuştur. Ulusal tasarruf açığı nedeniyle gelişen bu durumun temel nedeni 2000 sonrası dönemde toplam tasarrufların en önemli bileşeni olan özel tasarrufların ve hanehalkı tasarruflarının düşme eğilimine girmiş olmasıdır. Günümüzde ülkenin karşı karşıya olduğu ekonomik sorunların temel kaynaklarından birini ortaya koymak bakımından çalışmada hanehalkı tasarruflarını belirleyen unsurlar incelenmiştir. Eskişehir’de hanehalkı anketi aracılığıyla elde edilen verilerle yapılan analiz sonucunda geleneklerin ve kültürel değerlerin, hane gelirinin, çocuk sayısının, likidite kısıtının, siyasi gündem ve vergilerin ve ihtiyat güdüsünün hanehalkı tasarruflarının temel belirleyicileri olduğu sonucuna varılmıştır. Ayrıca tasarrufu olumlu etkileyen faktörler “tasarruf motivasyonu” kavramı kapsamında değerlendirilmiştir.