Tacu'l-Arifin Seyyid Ebu'l-Vefa'nın tarihsel yaşamı, Vefailik hareketinin (tarikatının) Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılışında ve Osmanlı Beyliği'nin kuruluşundaki önemi ve Ebu'l Vefa menakıb-namesi'nin edisyon-kritik metni

Abstract

Gerçek adı; Muhammed bin Muhammed olan; ancak Tâcu'l-Ârifin Seyyid Ebû'l-Vefâ adıyla şöhret kazanan Iraklı ünlü mutasavvıf, M.1100 yılındaki ölümünden sonra adına kurulan Vefâîlik tarikatının kuramsal Piri olarak kabul edilmiştir. Ebû'l-Vefâ'nın yaşamı boyunca, elde ettiği siyasi ve dini güç pek çok kez Abbasi yönetimiyle derin ihtilafa düşmesine neden olmuştur. Vefâîlik tarikatının Anadolu'ya M.XI.y.y. da girdiği kabul edilebilirse de, kökleşmesi Dede Karkın'ın M.XIII.y.y. da ki Anadolu'ya girişiyle,başlamış ve yerine geçen Bâbâ İlyâs döneminde Anadolu sathına yayılmıştır. Erken dönem Vefâîliğe, yabancılaşan orta dönem Vefâîliğinin yabancılaşma nedeni, hitap ettiği çevrenin değişmesi ve orta dönem Vefâî liderlerinin Ebû'l-Vefâ'nın tasavvufi görüşlerini üst çatı olarak kabul etmeleriydi. Bâbâ İlyâs isyanından sonra orta dönem Vefâîleri zaman içerisinde Sünnileşme sürecine girmiş ve bazı orta dönem Vefâîleri Osmanlı'nın kuruluşu döneminde son derece önemli fetihlere iştirak etmişlerdir. Erken dönem, Vefâîlik hakkında en kapsamlı bilgiler ise, XIV.y.y. Arapça yazılan ve XVI.y.y.ın başında özetlenerek Türkçe'ye çevrilen Menâkıbu't-Tâcu'l-Ârifin Seyyid Ebû'l-Vefâ isimli eserdir.