Görsel anlatımda simetrinin yeri

Abstract

İnsanlık tarihi boyunca, sanat eseri olduğu kabul edilmiş pek çok şey farklı amaçlar güdülerek gerçekleştirilmiş ve yine başka başka birçok etken doğrultusunda farklılaşmıştır. Ancak bu eserlerin birçoğu farklılıklarına, hatta kültüre, zamana ve coğrafyaya özgü karakterlerine rağmen evrenselleşmiş, birbirinden ayrı beğenilere sahip birçok toplum ve/veya kişi tarafından sanat eseri olarak kabul görmüştür. İnsan yalnızca bir bebek olduğu dönemde dahi sevinç-üzüntü, korku-güven benzeri dürtülerin doğrultusunda gülmek, ağlamak vb. tepki verebilmektedir. Bu kapsamdaki tepkilerin açıklamasını, bir bebek için kültürel teamüllerde aramak yanlış olacaktır. Bazılarının istemsiz, bazılarınınsa bilinçli olduğu varsayılan bu tepkilerin tetikleyicilerinin yetişkin insanların zihninde varlığını koruduğu düşünülmektedir. İnsanlığın sosyal düzeninin, öz yapısındaki bazı temel değişmezlere (hayatta kalma, türünü devam ettirme dürtüsü vb.) göre biçimlendiği açıkça gözlemlenebilir. Ancak yaşamsal olmayan veya zaruri görülmeyen eylemlerin gerçekleşme nedenleri ve bunlar karşısında duyulan beğeni, takdir, hayranlık, saygı vb. açıklamak güçtür. Entelektüel bir varlık olarak insanın gerçekleştirdiği en ulvi eylemlerden sayılan sanat yapmak da temel anlamda yaşamsal ve/veya zaruri değildir. Ancak insanın hayatta kalabilmek için gerçekleştirdiği birçok eylemle ilişkili olan dürtüler (fizyolojik tepkiler) ve genellikle bu dürtülerin biçimlendirdiği psikolojik etkenler sanatın icrasında etkili değil midir? İnsan, temelini fizik gerçekliklerden alan fizyolojik ve dolayısıyla psikolojik tepkiler veren bir canlıdır. Araştırmada bu tepkilerin simetri kavramıyla olan ilişkileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu ilişkilerin hangi sebeplerle var olduğu ve bu etkenlerin hem sanat eserini üreten sanatçı bazında hem de sanat eseri alıcısı olan izleyici bazında, nasıl şekillendiği ve hangi şartlarda etken olarak görsel anlatımda kullanıldığı/şekillendiği tespit edilmeye çalışılmıştır.